"من يك مترياليست نيستم!"

انتخاب بين حذف كامل حكومت و تغيير حكومت براي سر سپردن به وضعيت قابل قبول تر براي عامه صورت مسئله اي است كه بايد شفاف و ويرايش شود. ما جزيره ي دكتر مورو، و هنگاميكه او پِرِنديك را مترياليست خطاب كرد، را به ياد داريم. دكتر مورو، پس از اين كه هر دو خورده اند و آشاميده اند، روي صندلي تاشوي پرنديك نشسته، سيگار برگي نيمه مصرف شده در ميان انگشتان چالاك و سفيدش گرفته، و نور چراغ با سوسوي قابل احساسي بر موهاي سفيدش افتاده است. دكتر پرنديك را با دقت ديكتاتورترين مهمانش مي خواند، چون كمي پيشتر، در كشمكشي پر جنون، پرنديك تهديد كرده بود اگر دكتر جزييات فعاليت هاي علمي، بزعم پرنديك ترسناك، در جزيره اش را براي او شرح ندهد خودش را غرق خواهد كرد. مورو با پرنديك جدل مي كند كه نگاه او به رنج محدود است و زندگي او بر اساس رنج و لذت صرف جان مي گيرد. ه. ج. ولز* در مكالمات آن صفحات كتاب از ما مي پرسد اگر رنج، و دين --كه حتي پرنديك هم از آن براي حفظ جانش از آن سود جست،-- از زندگي حيوانات آزمايش هاي دكتر مورو حذف شود، آيا زندگي جزيره زندگي حقيقي، درست و كافي است. پرسش دكتر مورو گرچه شايد در برابر پيشرفت هاي جامعه شناسي و فلسفه ي سياسي در دهه هاي اخير كمي سست باشد، اما براي خيلي از ما ها فرصتي براي يك بازي ذهني است تا با حداقل يك بار مرور، نظر بهتري داشته باشيم كه اگر مثلا ديسكوها راه بيافتند و حجاب ور بيافتد، و يا برعكس، مردم ايران سنت هايشان را عملا عوض كنند و رسم و رسومشان را --حتي ناگهاني تر از هزارسال گذشته-- مطابق با عقايد اسلامي كه جايي در گذشته ي عرفي آنها --يا تناسبي با ذهني رها از خرافات تاريخي-- ندارد تغيير دهند، آيا حكومت براي ما ايده آل مي شود؟ و مثلا اگر رنجي از زندگي نبريم و لذت هايمان فراهم شود، ديگر دليلي براي خواستن "جامعه ي مدني" نخواهيم داشت؟

اين پرسش را اينگونه مطرح كنم: هيچ بناي نظري توسعه يافته اي، براي انتخاب هاي ما، براي خواسته هاي ما و براي زندگي اجتماعي ما وجود دارد به غير از رنج و لذت؟

به قول دكتر موروي ه. ج. ولز: "...لذت و رنج ---مه! فوز ِ* روحاني ِ تو چه چيزي به غير از حوري ِ در تاريكي ِ محمده؟"

*H.G. Wells, The Island of Dr. Moreau
**ترجمه ي دقيقش "خلسه" است اما به نظرم "فوز" در اينجا جذاب تر است. ■